De viering van het 55-jarig
huwelijksfeest van mijn schoonouders, Acho
van der Heij en Durkje
Jaarsma, in 1990, was de aanleiding voor mijn genealogisch onderzoek Het leek mij
aardig hen op die dag iets te vertellen over de geschiedenis van de familie van
der Heij. Mijn schoonvader wist ons daar weinig over te vertellen en
contacten met familieleden waren er nauwelijks.
M'n eerste stap was een informatiemap bij het
Centraal Bureau voor Genealogie in Den Haag aan te vragen. Daarnaast zocht ik in
de telefoonboeken van de noordelijke provincies naar de familienaam en
schreef betrokkenen aan. Met de gegevens die ik bij het CBG
vond en de reacties op mijn brieven kwam de speurtocht goed op gang.
Naast diverse bezoeken aan het Rijksarchief in
Leeuwarden bezocht ik enkele familieleden thuis. Mede dankzij hun hulp kon in een relatief korte periode een beeld van de Friese familie van der Heij familie tot
stand gebracht worden. In Zuid-Holland komt ook een familie van der Heij voor. Tussen beide families bestaat geen enkele andere relatie dan de
familienaam.
De oorsprong van de van de
familie van der Heij ligt in Friesland
en is terug te vinden tot omstreeks 1745.
Dan woont
ene Jacob Murks
met zijn gezin in Sandfirden. Zij
krijgen voor zover is na te gaan tenminste 5 kinderen waaronder op 25 november 1769
zoon Douwe Jacobs. Van hem is de
doopinschrijving afgebeeld (November wordt dan nog geschreven als 9ber).
Hij trouwt in 1795 in Oudega(W) met Trijntje
Pijtters. Aanvankelijk wonen
ze in Oudega maar verhuizen omstreeks 1797 naar Sneek. Douwe werkt daar als
molenmakersknecht.
Op
20 december 1811
neemt hij te Sneek de familienaam
van der Heij
aan. Uit de hiernaast afgebeelde
akte blijkt dat hij het schrijven niet machtig is. In die tijd namen ook Fetse
Claases te Sneek en Marten Jans te Haske deze familienaam aan. Een
familierelatie is niet aantoonbaar.
De jongste zoon van Douwe en Trijntje,
Pieter Douwes
wordt in 1805 in Sneek geboren en op 12 september in de Hervormde kerk gedoopt.
Hij treedt in de voetsporen van zijn vader en wordt timmerman/molenmaker.
Doordat de registratie van geboorte en overlijden in die tijd nog niet verplicht
is, kan hij voor zijn huwelijk geen overlijdensakten van zijn ouders en
grootouders overleggen. Dat is door Napoleon inmiddels in 1812 verplicht
gesteld. Vandaar dat hij bij de Vrederegter van het kanton Sneek daarover een
verklaring laat opstellen. Op 30 augustus 1829 trouwt Pieter Douwes van der Heij
met de 19 jarige Reinskje Pieters Bruinsma
uit IJlst. Het echtpaar krijgt 8
kinderen waarvan er 6 voor het eerste levensjaar overlijden! Hun zonen Pieter
Pieters van der Heij en Douwe Pieters van
der Heij worden volwassen en trouwen.
Pieter Pieters van der Heij trouwt in
1856 te Sneek met Trijntje Jelles Bouma.
Het jaar 1864 is voor dit gezin een
rampjaar zoals uit deze krantenknipsels blijkt.
Tot overmaat van ramp brandt zijn pannenfabriek aan
de Woudvaart te
Sneek in
augustus van dat jaar geheel af! Pieter staat er nu alleen voor om zijn fabriek
te herbouwen en zijn pas 7-jarig
zoontje
Pieter Jr
en 6-jarig dochtertje
Eelkjen
te verzorgen. Twee jaar later
hertrouwt hij op
30-jarige leeftijd te Sneek met de drie jaar jongere Maria Esveld uit Amsterdam. Het gezin
wordt verrijkt met twee zonen: Abe en Douwe en een dochter
Antje.
Zoon Pieter Jr van der Heij
,
werkzaam in het bedrijf van zijn vader,
trouwt, onder huwelijkse voorwaarden, in
1878 met IJmkje Sybrens Dijkstra.
Op 1 december 1893 emigreert Pieter met zijn gezin
naar de Verenigde Staten van Amerika. Zie voor meer informatie Vander
Hey USA
Dochter Eelkjen van der Heij blijft ongehuwd.
In 1879 krijgt zij uit de nalatenschap van haar Bouma-grootouders
geld en goederen ter waarde van fl. 63.000,-. Zij
overlijdt in 1911 op 52-jarige leeftijd te
Leeuwarden. In het testament dat zij in 1903 heeft vastgelegd staat dat zij een grafsteen
wil hebben die geheel gelijk is aan die het graf van haar vader dekt. In
1908 herhaalt zij dat in haar eigen geschreven testament (Olografisch
testament). De erfenis aan diaconie van Sneek wordt door hen niet
aanvaard.
Zoon Abe Hendrik van der Heij
lijdt hoogstwaarschijnlijk aan astma want hij verblijft van tenminste 1900
tot aan zijn dood in 1906 te Davos-Platz in Zwitserland. Op 39-jarige leeftijd
overlijdt hij daar.
Zoon Douwe van der Heij overlijdt in 1903
na
een kortstondige ziekte te Schrans onder Leeuwarden, slechts 33 jaar oud.
Dochter Antje van der Heij trouwt in
1905 in 's Gravenhage met Jacobus
Marinus van Bommel. Zij baart binnen één jaar twee jongens: Jacob Marinus
(29-12-1909) en Abe Douwe (21-12-1910). Deze laatste
gebruikt vanaf zijn huwelijk de familienaam
van der Heij van Bommel
! Na de dood van haar zuster Eelkjen verkoopt Antje, samen met haar broer
Pieter, in november 1911 42 woningen aan de Woudvaartbuurt te Sneek.
Pieter Sr overlijdt in
1900
te Leeuwarden en wordt in Sneek begraven. Zijn graf, en dat van zijn vrouw,
wordt omstreeks 1980 geruimd. De zeer fraaie grafstenen, de een met een
slang als symbool voor het eeuwige leven, de ander met een vlinder als
symbool voor de vergankelijkheid, vinden een nieuwe bestemming. De eerste
wordt geplaatst bij het familiegraf van de familie van Bommel op de Algemene
begraafplaats in Den Haag, de ander bevindt zich in de tuin van de dochter
van Abe Douwe in Amersfoort.
Douwe Pieters van der Heij trouwt op
21 jarige leeftijd te Sneek met Rinske Alberts
Alberda. Samen krijgen zij 6 kinderen. In 1874 overlijdt Rinske
en Douwe blijft achter met 5 kinderen jonger dan 11 jaar. Douwe heeft
in Sneek een kalkfabriek. Samen met zijn
broer erft hij bij het overlijden van zijn moeder in 1877 een aantal percelen in
Sneek samen 4 are groot.
Moord
in de familie! Het jongste kind, dochter Alberdina
van der Heij trouwt met van der Kleijn. Zij krijgen in 1902 een dochter met de roepnaam
Rina. Deze trouwt in 1941
te Doorn met Jules F.M. Lemmens. Deze Jules vermoordt op 9 augustus 1945 zijn
vrouw en schoonmoeder en slaat daarna de hand aan zich zelf!
Twee jaar
later hertrouwt Douwe Pieters met de 9
jaar
jongere weduwe Eelkjen
Taedes Abma uit het nabij Sneek gelegen Folsgare, de zuster van zijn
schoonzuster Trijntje Jelles Bouma
(zie ook Abma-Bouma). Eelkjen is
geheel volgens de toen geldende regels
vernoemd
naar haar moeders moeder: Eelkjen Douwes van Dijk,
de echtgenote van Jelle Douwes Bouma.
Dit echtpaar laat in 1871 een boerderij te Bons, ten ZW van Sneek bouwen. De
gevelsteensteen (links) was daar aangebracht. Eelkjen Abma
haar eerste man Douwe Heijes Jaarsma stamt uit de
Jaarsma
familie die inKoudum
haar oorsprong vindt.
Douwe
laat een bouwtekening van een complex van vijf woonkamers te Sneek maken. Links
de plattegrond en het vooraanzicht. Schaal 1:100. De tekening is gewaarmerkt
door het college van Burgemeester en Wethouders van Sneek op 18 juni
1881. Opschrift: 'Plan voor het Bouwen van Woningen
voor den Heer D. v.d. Heij Pz. te Sneek. Vijf kamers'.
Deze bouw is de eerste aanzet tot wat later de van der
Heij buurt zou worden.
Eelkjen schenkt Douwe 4 zonen waarvan de
jongste,
Acho Douwes, vlak voor zijn eerste verjaardag overlijdt. De zonenDouwe,
Albert en Rinse zorgen allen voor nakomelingen.
1.
Douwe
van der Heij (1876-1946), vrachtrijder
/ expediteur trouwt in 1901 met Sijtje
Jaasma
(1877-1972). Haar familienaam was oorspronkelijk
Jaarsma
en haar voorvaderen komen uit Workum.
Hij heeft een verhuis- en transportbedrijf samen met Huisman. Op
onderstaande limker foto (van omstreeks 1914) staat Durk, 4e van
links, met aan zijn hand zoontje Acho en links daarvan zoon Pieter.
Douwe
en Sijtje krijgen samen drie kinderen:
Pieter
(1902-1983) zet het transport- en verhuisbedrijf
van zijn vader voort. Hij organiseerde op latere leeftijd
caravantochten voor 55-plussers door Europa.
Antonia
(Tony) (1903-1984)
Acho
(1910-1997)wordt predikant. Meer gegevens over hem zijn te
vinden
bij
ds A. van der Heij.
(op de foto zit hij in het midden)
Omstreek
1920 wordt Susanne(Suze)Klippel
(1918-1996), één van de tweeling van Sijtjes overleden
(1918) zuster Guurtje Jaasma, in het gezin opgenomen.
Douwe heeft in februari 1894 een boekje over de familie van zijn schoonouders uitgegeven met de titel:
Familieboekje van de families Bouma en Abma.
In het voorwoord schreef hij het volgende:
Een
dochter van Pieter, Marjo Irene (Joke)van
der Heij, heeft het exemplaar
van Eelkjen Abma in haar bezit. Daarin zijn door Douwe veel aanvullende aantekeningen gemaakt en familieadvertenties en
geboortekaartjes geplakt
De
grafzerken van Douwe, zijn vrouw en zijn ouders zijn nog steeds op de
begraafplaats in Sneek aanwezig (2e perk 1e gedeelte). Op deze begraafplaats zijn nog meerdere graven van leden van de
familie van der Heij. Deze zijn afgebeeld op de pagina
GRAFZERKEN
2. Albert
van der Heij
(1877-1957)
woonde in Huizum en Sneek en trouwde daar in 1908
met Aukje Doevedans
3.
Rinse van der Heij
(1879-1954)
zijn
vader overleed toen hij 5 jaar was. Zijn moeder trouwde in 1887 met de tien jaar
jongere Jacob Balhuizen die aan lapjeswinkel op het Grote Zand in Sneek had. De
stiefvader was voor de kinderen een een strenge opvoeder. "Pa Balhuizen" schuwde
het niet om bij wangedrag lichamelijke tuchtiging met een stuk touw toe te
dienen!
Rinse
had in zijn jonge jaren , samen met zijn broer Albert, een soort bodedienst
tussen Sneek en Leeuwarden. Deze werd uitgeoefend met een hondenkar. De honden
kregen eerst bij thuiskomst in Sneek hun dagelijkse maaltijd, dat bevorderde de
snelheid van de terugreis.
Na
zijn huwelijk in
1906
met Fokje Verbeek
trokken zij samen naar Oude Bildtzijl, waar zij een bakkerij begonnen. Omdat de
klanten vrijwel uitsluitend in natura betaalden, b.v. met eieren, werd de
onderneming een fiasco. Rinse werd toen bakkersknecht te Sneek. Hun zonen Douwe
en Tjitte werden in
1907
en
1916
geboren.
Rinse handelde graag in huizen. Wanneer hij het door hen bewoonde huis met enige
winst kon verkopen, dan gebeurde het. Dit had niet altijd de volledige instemming
van Fokje. Het echtpaar verhuisde in ruim 10 jaar tot ca 1917 naar zes
verschillende plaatsen in Sneek. Omstreeks 1917 werd verhuisd naar Oudega(W)
waar Rinse werk had gekregen bij de zuivelfabriek.
Zijn
zoon Douwe Rzn van der Heij heb ik in april
1990 in Ede bezocht om gegevens voor de stamboom te verkrijgen (zie
foto). Hij was daar zo enthousiast over dat hij nog datzelfde jaar zelf
een handgeschreven document met de titel "Data van het geslacht van der
Heij" voor zijn kinderen en kleinkinderen maakte. Een half jaar later
overleed hij.